Kompetencje społeczne – kompetencje przyszłości
Autorka: Dorota Zawadzka
Kompetencje społeczne, to konkretne umiejętności interpersonalne, warunkujące zdolność do radzenia sobie w sytuacjach społecznych. Dla nas, wychowanych kilkanaście/kilkadziesiąt lat temu, ich posiadanie może wydawać się czymś zupełnie oczywistym, nie wymagającym jakiejś szczególnej uwagi.
Przecież sama pamiętam, jak wiele lat temu, gdy byłam jeszcze w szkole podstawowej, nauczyciele, zgodnie z ówczesną polityką oświatową, dbali o to, byśmy byli samodzielni. Zarówno w myśleniu, jak i działaniu. Podobnie rodzice. Nasza osobista wolność, mimo że generalnie wolności nie było, była większa niż dziś. Wcześniej czuliśmy się odpowiedzialni za siebie i innych. Radziliśmy sobie. Oczywiście nie wszyscy i nie zawsze, ale ci, którzy mieli problemy, dostawali niezbędne wsparcie. Często od rówieśników.
Na placu przed moją szkołą, zorganizowane były różne boiska i strefy, dostępne 24/7. Były kółka zainteresowań, prowadzone przez nauczycieli, pozwalające na „dociągnięcie do poziomu” tym, którzy tego potrzebowali lub rozwijanie uzdolnień tym, którzy chcieli z danego przedmiotu wiedzieć więcej. W mojej szkole był chór, kółko szachowe, teatralne, geograficzne, chemiczne, fizyczne, PTTK, oczywiście zuchy i harcerstwo. Był SKS i grupa taneczna. Wolny czas spędzaliśmy właśnie na boisku szkolnym lub na podwórku. Uczyliśmy się wtedy od siebie wiele, na przykład trenując kompetencje społeczne, czyli umiejętności interpersonalne, umiejętności komunikacyjne i umiejętności relacyjne.
Dzisiaj, kiedy dzieci i młodzież mają zdecydowanie mniej wolności, ich kontakty rówieśnicze przeniosły się w dużej mierze do sieci i większość aktywności odbywa się pod kontrolą, a przynajmniej nadzorem dorosłych, musimy tego wszystkiego uczyć, również w szkole.
- Nazywanie i rozwiązywanie problemów, rozmawianie o nich
- Komunikacja werbalna i niewerbalna
- Umiejętność zabierania głosu w grupie, wystąpienia publiczne, autoprezentacja
- Współdziałanie i współpraca
- Wyrażanie własnego zdania i próśb
- Radzenie sobie z krytyką
- Budowanie pozytywnych relacji z innymi – okazywanie im uczuć, tolerancja wobec inności, gotowość do niesienia pomocy, asertywność
W jakie zatem kompetencje powinniśmy wyposażyć dzieci na przyszłość?
Może zapytacie, dlaczego jest to potrzebne? Kompetencje przyszłości, to szereg umiejętności, zarówno twardych, jak i miękkich, które w ciągu najbliższych lat oraz w dalszej przyszłości, będą priorytetowe dla znalezienia swojego miejsca na rynku pracy. Tymczasem już widzimy, że w bardzo wielu umysłowych zadaniach, zupełnie niedługo, zastąpi nas AI, czyli sztuczna inteligencja. To, co nam pozostanie, w czym żadna aplikacja nie będzie w stanie nas wyręczyć, to właśnie relacje z innymi ludźmi. Po prostu trzeba „w to umieć”. Dlatego tak ważne jest, aby w szkołach znalazła się po pierwsze przestrzeń do rozwijania wśród uczniów tych właśnie umiejętności, a po drugie stale rosła świadomość nauczycieli i rodziców jak bardzo są one ważne.
Jak to zrobić?
- Przede wszystkim dać pole młodym – stworzyć przestrzeń dla ich aktywności, kreatywności, ekspresji, słuchać, uznając ich prawo do decydowania o sobie.
- Wspierać z jednej strony czytelnictwo i rozumienie świata, ale też bezpieczne i zdrowe korzystanie z mediów społecznościowych.
- Słuchać i odpowiadać na niekiedy trudne pytania.
- Postawić szkołę na głowie! To nie nauczyciel ma pytać ucznia, a odwrotnie. Wtedy będziemy mieli szansę znowu stać się mistrzami i mentorami, a nasi uczniowie, w niedalekiej, choć dziś jeszcze nieznanej przyszłości, pewnymi siebie, nowoczesnymi i spełnionymi ludźmi.
